ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਤੋਂ 45 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਜਾਦੂਗੁੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨਰਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੇ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਅਪਾਹਜ ਹਨ। 30 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਬੇਔਲਾਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਝਾਰਖੰਡ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਲਿਆ ਹੈ।
ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਤੋਂ 45 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਜਾਦੂਗੋਰਾ ਨਾਂ ਦਾ ਮੰਦਭਾਗਾ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਹ ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇੰਨਾ ਦੁੱਖ ਝੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਵੀ ਸੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਅਪਾਹਜ ਹਨ। 30 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਬੇਔਲਾਦ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਫੁੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਸੇ ਇਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਮਾਈਨਿੰਗ ਕਾਰਨ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਲੰਗੜਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਪਿਛਲੇ 10 ਤੋਂ 15 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਦੂਗੁੜਾ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੋਕ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਪਿੰਡ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੁੱਖ ਖਾਲੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਕੋਈ ਤੁਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਇੰਨੀ ਜਕੜ ਲਈ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ ਪੰਜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਇਹ ਸਭ ਕਿਉਂ ਹੋਇਆ? ਇਹ ਪਿੰਡ ਸਰਾਂਦਾ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਦੂਗੁੜਾ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਦੀਆਂ ਖਾਨਾ ਵੀ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ 1967 ਤੋਂ ਮਾਈਨਿੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।
ਖਾਨ ਤੋਂ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪਿੰਡ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਾਨਾ ਕਾਰਨ 10 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਪਿੰਡ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਨਿਸ਼ ਓਰਾਉਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਂਗ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਹੱਸਦਿਆਂ-ਹੱਸਦਿਆਂ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਗਈ। ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਖੂਨ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਕਲਪ ਨਹੀਂ ਹੈ।
3 ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ‘ਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕੀ ਮਾਂ
ਅੰਕੜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 200 ਬੱਚੇ ਅਪੰਗਤਾ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਜੋ ਜਮਾਂਦਰੂ ਰੋਗ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਹ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਅਪਾਹਜ ਹੋ ਗਏ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਤੀਹ ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਗਰਭ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਿੰਡ ਦਰਦ ਨਾਲ ਇੰਨਾ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ‘ਤੇ ਦਰਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਪਾਤਰਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਦਕਿਸਮਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕੇ ਹਨ। ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਗਰਭਪਾਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਾ 3, 4 ਅਤੇ 9 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਗਰਭਪਾਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਡਾਕਟਰ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ?
ਇੱਥੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਸਾਨੂੰ ਇੰਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਮਰ ਭਰ ਜ਼ਖ਼ਮ ਲੱਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਦੂਗੁੜਾ ਦੇ ਇਸ ਨਰਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਭਿਆਨਕ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਅਸਲ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਜੇ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਾਦੂਗੁੜਾ ਦੀਆਂ ਘਾਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁਲ ਰਹੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਅਸਰ ਕਦੋਂ ਖਤਮ ਹੋਵੇਗਾ? ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਤਬਾਹੀ ਤੋਂ ਕਦੋਂ ਮਿਲੇਗੀ ਰਾਹਤ? ਖਾਲੀ ਕੁੱਖ ਵਿੱਚ ਬੱਚਾ ਫਿਰ ਕਦੋਂ ਖਿੜੇਗਾ?
